De Zwarte Els: Een boom met geheimen

De zwarte els is een algemeen, weel voorkomende boom, die je tegenkomt op vochtige tot natte grond, in veengebieden, moerasbossen en langs sloten. Familie van de ook al zo gewone Berk. En toch is de zwarte Els alles behalve gewoon. Het bloedrode hout, de zwarte schors, het prachtige wintersilhouet van de takken vol met zwart-bruine elzenproppen en de mythische verhalen maken deze boom bijzonder.

De naam 'els' heeft alles te makenmet de favoriete standplaats van de boom. Els is afgeleid van het Latijnse woord alnus, en deze weer van alor amme wat betekent ik word door de stroom verzorgd. De toevoeging zwarte duidt op de donkerbruine schors van jonge bomen.

Bloedrood hout

Het hout kleurt na het kappen door het rode boomsap oranjerood. Hierdoor wordt de zwarte Els omringd door magie, mythen en legenden. Zo ontstond het bijgeloof, dat de boom een kwade geest herbergt die kinderen lokt. De Duitse dichter Goethe heeft hierover een ballade "Der erlkonig", de elzenkoninggeschreven. In het begin van onze jaartelling gebruikten Germaanse priesters elzentwijgen als runenstaafjes om er de toekomst mee te voorspellen. Maar ook is de zwarte Els vereerd als de boom van Thor, dondergod en vruchtbaarheidsbrenger.

Wichelroede en midwinterhoorns

Het hout van de zwarte Els wordt op heel veel manieren gebruikt. Zo blijken elzentakken erg geschikt voor wichelroedes en worden de midwinterhoorns uit Twente vaak gemaakt van elzenhout. Doordat het hout onder water erg duurzaam is, werd het veel gebruikt voor heipalen, funderingen, boten en melkvaten.

Bomen volop in bloei

Het zal u waarschijnlijk niet zijn opgevallen, maar op het ogenblik staat de zwarte Els in bloei. De bloemen aan het eind van de takken bestaan uit onopvallende kleine rode stampertjes (van vrouwelijke katjes) en enkele meeldraden (van de mannelijke katjes). Mooie kleuren hebben bloemen ook niet nodig, want er hoeven geen insecten gelokt te worden. Die zijn er ook weinig, zo vroeg in het voorjaar. De boom heeft zich toegelegd op windbestuiving. De bevruchte vrouwelijke katjes groeien in het najaar uit tot de bekende Elzenproppen.